Bài tựa sách Ngũ luân ký

Ảnh 2

Ảnh 1

      

Ảnh 3

1.      Phiên âm: Ngũ luân ký tự

Nhân chi ngũ luân, kỳ thiên chi ngũ hạnh dư? Cái nhân chi sở dĩ vi nhân, đắc ư thiên chi tứ dữ, bản ư tâm, căn ư tính. Hữu quân thần, phụ tử, phu phụ, huynh đệ, bằng hữu. Sở vị Ngũ luân, nhân chi hữu nghĩa, hữu thân, hữu biệt, hữu tự, hữu tín. Thực tại nhân chi bất dung dĩ tu du li di luân chi đạo. Minh tắc khả phục kỳ sơ hỹ.

 Khí bẩm thiên cố học vấn, vu sơ ư ngũ giả, mỗi khủng kỳ bất năng tận dã. Hạnh kiến tiền bối Ngũ Luân Quốc Ngữ Ca, cụ đạo kỳ sở đương nhiên.

  Thời thủ nhi ngâm vịnh chi duyệt, dịch vu trung bất năng tự kỷ nãi ngộ tác giả chi ý, tương sử gia dụ hộ hiểu. Tuy nhi đồng, phụ nữ diệc giai đắc nhi tri chi dã.

Ta hu! Minh luân chi học, kinh tịch tải chi bị hỹ, nhi tư ký hựu thản nhiên minh bạch. Tiền bối hữu công ư thế, giáo diệc khởi tiểu. Vân đệ di bản hạo phồn âm điệu, hoặc hữu nan hiểu xứ.

Ư thị, truy thuật tiền ngôn, giáo chính thanh luật, thủ kỳ dị tri giả, dụng tẩm vu tử dĩ quảng kỳ truyền. Thứ cơ, tiền bối chi di huấn thùy ư vô cùng nhĩ.

Cảm viết tự vân hồ tai.

Hoàng Triều Minh Mệnh vạn niên chi thập nhất, quế nguyệt, cốc nhật.

Thọ Hà Bùi Tú Lĩnh giáo khắc.

2.      Dịch nghĩa: Bài tựa sách Ngũ luân ký

Năm đạo thường hằng của con người, như là năm cái nết của trời vậy ư? Có lẽ con người sở dĩ thực là con người là vì nhận được phú bẩm từ trời. Vốn là ở tâm mà cái gốc là ở tính. Có năm mối gọi là ngũ luân là gồm: quân thần, phụ tử, phu phụ, huynh đệ, bằng hữu. Bởi vì ngũ luân có nghĩa, có thân, có biệt, có tự, có tín, thực là ở chỗ con người lấy làm cái phép thường mà không thể xa lìa dù chỉ là trong chốc lát. Nếu sáng tỏ được nó  thì có thể trở về được như lúc ban đầu vậy.

Khí bẩm thì hệ nhiều ở học vấn mà rồi thông suốt ở năm cái đạo luân thường. Chỉ lo rằng năm cái đạo thường không thể tận tỏ được hết vậy. May mắn thay là tôi được thấy Ngũ luân Quốc ngữ ca五倫國語歌của các bậc tiền bối, có đầy đủ tất cả những cái điều mà năm đạo thường nên phải có.

Lúc bấy giờ mới lấy nó (Ngũ luân quốc ngữ ca) mà ngâm vịnh, cảm thấy vui thích trong lòng mà không thể tự mình thấu tỏ được cái ý của tác giả muốn khiến cho nhà nhà ai cũng hiểu rõ, dù là trẻ nhỏ hay là phụ nữ cũng đều có được những hiểu biết về năm cái đạo thường hằng.

Chao ôi! Làm cho sáng tỏ cái học về luân thường, sách vở xưa còn ghi đầy đủ, mà rồi những chỗ ghi chép này cũng tự nhiên mà sáng tỏ. Các bậc tiền bối đã có công với đời, có công với việc giáo hóa lại há có thể bị coi là nhỏ. Nhưng rằng, bản còn sót lại có âm điệu mênh mông, phức tạp, hoặc có chỗ khó hiểu.

Và rồi, tôi tìm tòi và noi theo lời của tiền nhân, so sánh về thanh luật, lấy những chỗ dễ hiểu, dùng gỗ khắc in thành sách để được lưu truyền rộng rãi. Ngõ hầu cái dạy bảo của các bậc tiền bối lưu lại đến vô cùng.

Tôi bạo dạn làm bài tựa như vậy.

Ngày lành tháng tám, năm Minh Mệnh thú 11 (1830).

Bùi Tú Lĩnh hiệu khắc ở Thọ Xương, Hà Nội.

 Bách Quỷ Trúc Lâm dịch