Bài tựa Lễ ký tập thuyết

1.      Chữ Hán

禮記集說序

前聖繼天立極之道莫大於禮後聖垂世立敎之書亦莫先於禮禮儀三百威儀三千孰非精神心術之所寓故能與天地同其節四代損益世遠經殘其詳不可得聞矣儀禮十七篇戴記四十九篇先儒表章庸學遂爲千萬世道學之淵源其四十七篇之文雖純駁不同然義之淺深同異誠未昜言也鄭氏祖䜟緯孔䟽惟鄭之從雖有他說不復收載固爲可恨然其灼然可據者不可昜也近世應氏集解於雜記大小記等篇皆闕而不釋噫愼終追遠其關於人倫世道非細故而可略哉先君子師事雙峯先 生十有四年以是經三領鄉書爲開慶名進士所得於師門講論甚多中罹煨燼隻字不遺不肖孤僭不自量會華衍繹而附以臆見之言名曰禮記集說蓋欲以坦明之說使初學讀之卽了其義庶幾章句通則緼奥自見正不必髙爲議論而卑視訓詁之辭也書成甚欲就正于四方有道之士而衰年多疾遊歷良艱姑藏巾笥以俟來哲治敎方興知禮者或有取焉亦愚者千慮之一爾。

至治壬戌良月旣望後學東匯澤陳澔序。

2.      Phiên âm: Lễ ký tập thuyết tự

Tiền thánh kế thiên lập cực chi đạo, mạc đại ư lễ. Hậu thánh thùy thế lập giáo chi thư diệc mạc tiên ư lễ. Lễ nghi tam bách, uy nghi tam thiên, thục phi tinh thần tâm thuật chi sở ngụ, cố năng dữ thiên địa đồng kì tiết. Tứ đại tổn ích, thế viễn kinh tàn, kì tường bất khả đắc văn hỹ. Nghi Lễ thập thất thiên, Đái Ký tứ thập cửu thiên, tiên Nho biểu chương Dung Học, toại vị thiên vạn thế đạo học chi uyên nguyên. Kỳ tứ thập thất thiên chi văn, tuy thuần bác bất đồng, nhiên nghĩa chi tiễn thâm đồng dị, thành vị ngôn dã. Trịnh thị tổ sấm vĩ, Khổng sớ duy Trịnh chi tòng, tuy hữu tha thuyết, bất phục thu tải, cố vi khả hận. Nhiên kỳ chước nhiên khả cứ giả, bất khả dịch giả.

Cận thế Ưng thị tập giải ư Tạp Ký, Đại Tiểu ký đẳng thiên, giai khuyết nhi bất thích. Y! “Thận chung truy viễn”, kỳ khuyết ư nhân luân thế đạo chi tế, cố phi khả lược tai?

Tiên quân tử sư sự Song Phong tiên sinh thập hựu tứ niên, dĩ thị Kinh tam lĩnh hương thư, vi Khai Khánh danh tiến sĩ, sở đắc ư sư môn giảng luận thậm đa, trung ly ổi tẫn, chích tự bất di. Bất tiếu cô, kê bất tự lượng, hội túy diễn dịch, nhi phụ dĩ ức kiến chi ngôn, danh viết Lễ ký tập thuyết.

Cái dục dĩ thản minh chi thuyết, sử sơ học độc chi tức liễu kì nghĩa, thứ cơ chương cú thông, tắc uẩn áo tự hiện, chính bất tất cao vi nghị luận nhi ty thị huấn cố chi từ dã.

Thư thành hựu thậm dục tựu chính vu tứ phương hữu đạo chi sĩ, nhi suy niên đa tật, du lịch lương gian, cô tàng cân từ, dĩ sĩ lai triết. Trị hiệu phương hưng, tri lễ giả hoặc hữu thủ yên, diệc ngu giả thiên lự chi nhất nhĩ.

Trí Trị Nhân Tuất lương nguyệt ký vọng.

Đông Hối Trạch Trần Hạo tự.

3.      Dịch nghĩa: Bài tựa sách Lễ ký tập thuyết

Các bậc thánh xưa nối trời lập chuẩn không gì lớn hơn lễ. Sách vở của các bậc thánh sau dựng giáo để lại cho đời cũng không gì trước hơn lễ. Ba trăm lễ nghi, ba nghìn uy nghi, không có chỗ nào là không ẩn chứa cái tinh thần tâm thuật, nên có thể cùng sánh với phẩm tiết trời đất. Bốn đời thêm bớt, đời xa kinh nát, sự tường tận của sách cũng chẳng còn được nghe nữa. Mười bảy thiên Nghi lễ, bốn mươi chín thiên Đại Tiểu ký, tiên Nho đề cao hai thiên Đại Học và Trung Dung, từ đó làm nguồn gốc cho đạo học muôn đời. Lời văn của 47 thiên ấy, tuy là thuần tạp khác nhau, nhưng nghĩa lý nông sâu thì có khác, thực là chưa dễ nói. Họ Trịnh noi theo sấm vĩ, cũng chỉ có họ Trịnh là theo sớ của họ Khổng, dẫu là các thuyết khác nhau, song cũng không được thu vào mà ghi lại, vốn đã lấy làm giận lắm. Thế nhưng những chỗ rõ ràng thì cũng có thể dựa vào đấy được, thực không dễ thay đổi.

Gần đây họ Ưng làm tập giải mà các thiên như Tạp ký, Đại Tiểu ký lại bỏ sót mà không giải thích gì cả. Than ôi! “Thận chung truy viễn”, sự liên quan của nó đến đạo trời, đạo người là không nhỏ vậy, há có thể lược bỏ đi được hay sao?

Cha tôi theo học tiên sinh Song Phong được 14 năm, nhân cái kinh sách này mà đã ba lần đảm trách việc học quan ở cấp hương, đỗ tiến sĩ năm Khai Khánh, những điều lĩnh hội được từ thầy giảng giải cũng thật nhiều, nhưng nửa chừng mắc phải nạn binh hỏa, một chữ cũng chẳng sót lại. Kẻ bất tiếu hèn kém tôi thật không biết tự lượng sức mình, gom các thuyết lại với nhau, phát huy giảng giải mà thêm vào kiến giải của riêng mình, đặt tên là Lễ ký tập thuyết.

Đại khái là muốn đem cái thuyết dễ hiểu này để giúp cho những kẻ mới học có thể đọc một cái là có thể hiểu luôn được nghĩa lý, thông suốt được câu cú, thì những chỗ uẩn diệu cao siêu cũng tự nhiên rõ ràng. Không phải là nghị luận những điều cao siêu mà xem nhẹ những lời chú giải từ ngữ.

Sách viết xong lại muốn đem đến cho kẻ sĩ có đạo ở bốn phương chính sửa cho, nhưng tuổi cao sức yếu, đi lại khó khăn, chỉ đành tạm cất vào rương để đợi kẻ hiền triết ngày sau. Ngày nay việc trị hiệu hưng thịnh, người biết lễ hoặc là có ai tiếp thu được sách này, âu cũng là một trong muôn điều mong muốn của kẻ ngu tôi

Ngày 16 tháng 2 năm Nhâm Tuất, niên hiệu Khai Khánh.

Trần Hạo viết lời tựa ở Đông Hối Trạch.